Data-geïnspireerde journalistiek bij grote calamiteiten: lessen van Omroep West en Omroep Gelderland
Bij een ramp of calamiteit staan we als regionale omroepen direct klaar om verslag te doen. En daar zijn we echt heel goed in! Keer op keer weten we bij calamiteiten en rampen heel veel mensen te bereiken met ons nieuws. Dat laatste zie je direct terug in de bezoekcijfers. Elke calamiteit is een grote piek. Maar ook: na die piek kan het bezoek weer snel dalen naar het oude niveau of eronder.
Tim Toet, dataredacteur bij Omroep West, weet dat ook en is daarmee aan de slag gegaan. Eind 2024 was hij vanuit zijn rol betrokken bij de verslaggeving van de ramp aan de Tarwekamp in Den Haag, waar op zaterdag 7 december door een explosie 6 mensen omkwamen. Tim vertelt daarover: “Een ramp van deze grootte komt bijna nooit voor. Het was dus even zoeken hoe ik mijn nieuwe rol als data-redacteur hierbij kon inzetten. Toen kwam ik op het idee om te kijken naar een vergelijkbare calamiteit in Rijnmond, een jaar eerder.“
Sinds de start van het RPO Datateam kunnen datateamleden de data van alle omroepen inzien. Dat blijkt ook bij calamiteiten een voordeel. Naast dat je put uit eigen ervaring kan je inspiratie halen uit de data van soortgelijke calamiteiten bij collega-omroepen. Die informatie vertaal je weer naar je eigen situatie.
Een grote calamiteit is meer dan ‘slechts’ alleen verslag doen van die ramp of calamiteit, andere verslaggeving krijgt daardoor minder aandacht of moet worden uitgesteld. Daar moet je ook wat mee legt Tim uit: “Het zit in het DNA van de journalist om te helpen bij een grote calamiteit of ramp. Dat is logisch, maar je moet bezig blijven met de overige nieuwsvoorziening. Die rol heb ik samen met de nieuwschefs en samenstellers opgepakt. We hebben verhalen, die uitgesteld konden worden, uitgesteld en een aantal verslaggevers andere verhalen laten maken. De interesse voor de calamiteit neemt op een bepaald moment af en dan moet je genoeg content hebben. Dat moment kan na een paar uur zijn, na een paar dagen of na een week: maar er is altijd een kantelpunt. Dat punt zie je in je live-data. Je ziet het totale bezoek afnemen. Dat is het moment om andere verhalen te gaan brengen. Dit is belangrijk, anders is dit het moment dat er een gat valt in het bereik en wat je aan de voorkant hebt binnengehaald, loopt aan de achterkant weer weg.”
Naar aanleiding van deze calamiteit heeft Tim een ‘Checklist Calamiteiten Datateam’ gemaakt en gedeeld met zijn datacollega’s van alle omroepen. Met daarin actiepunten als: dossiers aanmaken, marketing aanhaken, Google Trends gebruiken, etc. Enkele weken na zijn presentatie en het delen van het document, brak in de Jansstraat in Arnhem een grote brand uit.
Piet Penninx, dataredacteur van Omroep Gelderland, nam de tips en de checklist van Tim direct aan en ging aan de slag. Piet: “Toen ik op 6 maart op kantoor kwam in Arnhem had ik bij aankomst al veel roetdeeltjes zien ronddwarrelen. Dat was de situatie. Ik heb gelijk het document van Tim erbij gepakt. We zijn er als omroep goed in om dit groot opkomende nieuws snel te brengen. Het eerste artikel verscheen al in de nacht, in de ochtend werd er doorgepakt. We startten direct een liveblog zodra mensen binnenkwamen op de redactie. Wij bekeken Google Trends om te zien wat er werd gezegd. Direct zijn we de tag ‘brand Arnhem’ gaan gebruiken.“
Piet geeft aan wat het verschil is met het werken met data bij een ‘gewone’ nieuwsdag en een calamiteit. “Bij dit soort berichtgeving gaat het ook om het bewaken van het kantelpunt. Je bent geneigd om door te schieten in het brengen van steeds hetzelfde onderwerp. Je wordt zo geleefd. De checklist van Tim hielp mij, en mijn collega’s, om objectief mee te (blijven) kijken. Wat gebeurt er en wat zijn de vervolgstappen?”
Meer weten over de Checklist Calamiteiten Datateam? Stuur een berichtje naar tim.toet@omroepwest.nl
Fotocredits van de ‘voor- en na’ foto van de brand in Arnhem: Persbureau Heitink/Omroep Gelderland